- Βυρτεμβέργη
- (Württemberg). Ιστορική γεωγραφική περιοχή της νότιας Γερμανίας και παλαιότερα ανεξάρτητο κρατίδιο (έδρα των Σουήβων), τμήμα του σημερινού ομόσπονδου κράτους Μπάντεν-Βίρτεμπεργκ. Κατά τον 1o αι. έγινε αποικία των Ρωμαίων και αργότερα δέχτηκε διαδοχικά τις εισβολές των Αλαμανών και έπειτα των Φράγκων, οι οποίοι την ανακήρυξαν δουκάτο (917). Επί Ουλρίχου (1240-56) εγκαινιάστηκε η σειρά των κομητών της Β., που οι κτήσεις τους μετά την καταστροφή των Χοχενστάουφεν περιλάμβαναν και την Κάτω Σουηβία. Ύστερα από μακρόχρονους αγώνες εναντίον των Αψβούργων και των αυτοκρατορικών πόλεων, η Β. ακολούθησε, κατά τα μέσα του 15ου αι., ενωτική πολιτική και επί Εβεράρδου Ζ’ (1495) έγινε δουκάτο. Το 1519 ο διάδοχος Ουλρίχος εκθρονίστηκε από τη Σουηβική ομοσπονδία, η οποία πούλησε τη Β. στον Κάρολο Ε’, που κι αυτός με τη σειρά του την παραχώρησε στον αδερφό του Φερδινάνδο. Το 1534, όμως, ο εκθρονισμένος δούκας κατόρθωσε να ανακτήσει τον θρόνο του και να οργανώσει ενωτική τοπική Εκκλησία λουθηρανο-ζβιγγλιανού τύπου (που αποτέλεσε αργότερα υπόδειγμα για τις άλλες ηγεμονίες που είχαν προσχωρήσει στη Μεταρρύθμιση), η οποία πήρε την οριστική μορφή της επί του διαδόχου του Χριστόφορου (1550-68) με το Μέγα Διάταγμα. Μεταξύ των καθηκόντων της νέας Εκκλησίας ήταν και η παιδεία· η Β. υπήρξε το πρώτο κράτος που καθιέρωσε το 1649 την υποχρεωτική δημοτική εκπαίδευση. Κατά τον Τριακονταετή πόλεμο, στη διάρκεια του οποίου είχε ταχθεί με το μέρος των προτεσταντών, υπέστη πολλές δοκιμασίες. Προσχώρησε στην Ένωση του Ρήνου που είχε δημιουργηθεί με την υποστήριξη του Μαζαρίνου, αλλά αργότερα, κατά τον πόλεμο της ισπανικής διαδοχής, ο δούκας της Β., Εβεράρδος Λουδοβίκος (1677-1733), που είχε ονομαστεί στρατάρχης της αυτοκρατορίας, πολέμησε κατά του Λουδοβίκου ΙΔ’. Στις αρχές όμως του 19ου αι. ο Φρειδερίκος Β’ της Β. επανέφερε το δουκάτο στη γαλλική επιρροή και με τη συνθήκη ειρήνης του Πρεσβούργου (1805) διατήρησε τον βασιλικό τίτλο. Ο διάδοχός του Γουλιέλμος Α’ (1816-64) παραχώρησε σύνταγμα (1819) και το 1833 προσχώρησε στη γερμανική τελωνειακή ένωση (Zollverein). Το 1866 η Β. τάχθηκε αρχικά στο πλευρό της Αυστρίας, αλλά όταν ηττήθηκε από τους Πρώσους στο Ταουμπερμπισοφσχάιμ εγκατέλειψε τη σύμμαχό της και τάχθηκε με το μέρος της Πρωσίας, αποτελώντας μέρος (1871) της ομοσπονδιακής Γερμανικής αυτοκρατορίας. Στις 26 Απριλίου 1919, ύστερα από την παραίτηση του κάιζερ Γουλιέλμου Β’ (29 Νοεμβρίου 1918), η Β. εγκαθίδρυσε δημοκρατικό καθεστώς. Το 1952 εντάχθηκε στο γερμανικό κρατίδιο (αρχικά της Δυτικής Γερμανίας), που παρέμεινε και μετά την ενοποίηση της Γερμανίας.
Οι κυριότερες πόλεις της Β. είναι η Στουτγάρδη (πρωτεύουσα άλλοτε του κρατιδίου), η Ουλμ, το Έσλινγκεν κ.ά.
Η Βυρτεμβέργη το 1495.
Dictionary of Greek. 2013.